MONUMENTEN EN GEDENKTEKENS IN NOORD-BRABANT
Plaats: Luikersteenweg – N69 - Kempenkanaal
Op de avond van 10 september 1944 veroverden de lrish Guards
onder leiding van Lt. Col. J.O.E. Vandeleur een Duitse noodbrug over het
Kempisch kanaal. De brug werd in een snelle verrassingsaanval veroverd zonder
noemenswaardige verliezen. Het eerste bruggenhoofd over het kanaal was een
feit. Dit bruggenhoofd werd de uitvalbasis voor de Guards Armoured Divisie op
zondag 17 september 1944. Van hieruit ging de opmars over de Luikerweg richting
Valkenswaard, dat na onverwachte tegenslagen pas 's avonds werd bereikt. De
plaquette bij de huidige brug herinnert aan het begin van "Garden",
de codenaam voor de aanval over de grond. De codenaam "Market" stond
voor de aanval door de lucht.
Plaats: grensovergang weg Valkenswaard - Lommel
Op 11 september 1944 zette bij de
Bergeykse Barrière de eerste geallieerde eenheid voet op Nederlandse bodem. Het waren twee
Engelse verkenningswagens van de Household Cavalry, een verkenningsregiment dat
was toegevoegd aan de Guards Armoured Divisie, die op 17 september de spits zou
afbijten. De eenheid stond onder leiding van luitenant Rupert Buchanan -
Jardine. Grensbewoners informeerden hem over Duitse posities, waarna werd
verder gereden.Op dezelfde plaats kwam enige dagen later in de nacht van 20 op
21 september de Koninklijke Nederlandse Prinses Irene brigade ons land binnen.
Vijftig jaar na dato, op 11 september 1994 was Sir Rupert Buchanan - Jardine weer aanwezig, nu bij
de onthulling van dit monument.
Ontwerp: Ramaz Gojatie 1994
Plaats: Luikerweg, hoek Dorpstraat, bij café “’t Heertje”
Op de Luikerweg bij café "Rustoord",
na de oorlog "'t Witte Paard" en nu "'t Heertje" geheten,
vond op 11 september 1944 een geanimeerde ontmoeting plaats tussen de
verkenningsgroep van Buchanan - Jardine en plaatselijke bewoners. De
Engelsen wilden, komend vanaf de Bergeykse Barrière poolshoogte nemen bij de
stenen brug over de Dommel. Nadat ze dat gedaan hadden werd hen door de dochter
van de eigenaar van het café een biertje aangeboden. Dat werd maar al te graag
geaccepteerd, waarna de Britten weer vertrokken. Echter niet, nadat ze bevolen
hadden de al uitgestoken vlaggen nog even op te bergen. De bevrijding was nog
niet gekomen.
Plaats: Dommelbrug tussen Valkenswaard en de grens
De bruggen bij Son, Veghel, Grave, Nijmegen en Arnhem waren
tijdens de opmars vanuit België de belangrijkste oversteekpunten. In werkelijkheid
ging het om meer dan 20 bruggen en bruggetjes, die als obstakel genomen
moesten worden. De brug, die vlak voor Valkenswaard over de Dommel ligt, was de
eerste. Op 11 september was deze al, zoals vermeld, door de Engelsen verkend.
Op 17 september werd de brug in een rij van velen succesvol overgestoken. De
benaming "Corridor" op de plaquette verwijst naar de route, die het
XXXste Corps - via een uiterst nauwe doorgang van één weg - naar Arnhem en
Harderwijk bij het IJsselmeer moest leiden.
Omdat Market Garden voor een aantal plaatsen in Brabant de
bevrijding betekende, zijn oorlogsmonumenten vaak onthuld op 17 of 18
september. Dit is nogal eens het geval met monumenten, waarmee men niet alleen
Market Garden, maar ook de gehele oorlog wil herdenken. De vrouwenfiguur in
Valkenswaard is zo'n monument. Het geeft de gemengde gevoelens weer van vele
Nederlanders in de bezettingstijd, machteloos en berustend, maar tegelijk
vastbesloten, hoopvol en verlangend naar een betere toekomst. Een toekomst,
die in sommige Brabantse plaatsen eerder dan elders
werkelijkheid werd.
Ontwerp: Theo Nahmer 1953
Plaats: Verzetsplein, weg Valkenswaard - Leende
AALST - WAALRE
BEVRIJDINGSMONUMENT
In de verzetsheldenbuurt in Aalst staat een bronzen kunstwerk,
dat op zeer aanschouwelijke wijze de gevoelens uitbeeldt, die bij Brabanders
ontstonden tijdens de bevrijdingsdagen van Market Garden. De drie mens figuren
ontdoen zich letterlijk van het keurslijf van de nazi - bezetting. Opgesloten
in een cocon was er nauwelijks bewegingsvrijheid in de donkere en enge wereld
waarin men was opgesloten. Nu echter barst de cocon open en is de weg vrij
naar een nieuw leven vol licht, ruimte en bewegingsvrijheid. Het beeld is een
van de vele monumenten, die in september 1994 zijn onthuld.
Ontwerp: Karel Zijlstra 1994
Plaats: Aalst – Iman van den Boschlaan
Ontwerp: Ir. André de Bock 1969 Plaats: hoek Airbornelaan - Kennedylaan
Eindhoven werd bevrijd door Amerikanen, die op 17 september op
de Sonse heide per parachute of in een zweefvliegtuig (glider) waren geland. Op
18 september bereikten het 506de regiment van de 101ste Airbome Divisie rond
twaalf uur 's middags het centrum van de stad. De tanks van de lrish Guards van
het Tweede Britse leger waren bij Aalst door de Duitsers tegengehouden,
waardoor deze pas tegen half zeven 's avonds Eindhoven binnenkwamen. De eerste
grote stad in Brabant was bevrijd, alhoewel nog bedreigd. Op 19 september vond
nog een Duits lucht bombardement plaats, waarbij meer dan 200 doden vielen. Pas
na 21 september, toen na zware gevechten in de hoek Eindhoven - Son - Nuenen het strijdgewoel zich
naar het noorden verplaatste, kon Eindhoven zich pas echt bevrijd voelen.
Ontwerp: Jos Reniers 1994 Plaats: gevel Markt - Marktstraat
Op 17 september 1994 is dit reliëf op de Markt van Eindhoven
onthuld door Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Bemard samen met een Amerikaanse
en een Britse oud-strijder. Het reliëf bestaat uit twee in elkaar overlopende
panelen. De ontmoeting van de Amerikaanse en Britse troepen wordt verbeeld door
twee fakkeldragende handen. De vlammen van de fakkel vormen samen één groot
bevrijdingsvuur.
De tekst luidt:
Bevrijding Eindhoven 1944 - 1994
U.S.
1O1st Airborne Division General Maxwell D. Taylor
British
30th Corps General Brian Horrocks
'Wie vrijheid vraagt moet de ander vrijheid bieden'
EINDHOVEN
BEVRIJDINGSMONUMENT
Op het stadhuisplein staat dit bevrijdingsmonument. Het is onthuld
bij de herdenking van Eindhoven 10 jaar bevrijd. De figuren, die de bronzen beeldengroep
vormen, stellen de burger, de soldaat en de verzetsman voor, die hun leven
hebben gegeven voor de vrijheid.Tussen de kalkstenen reliëfs in het voetstuk
is de tekst te lezen:
" Gij
die hier staat - Gedenk hun dood - Hun
offer groot - Voordat gij gaat "
Ontwerp: Paul Gregoire, Oswald Wenkenbach,
Jan van der
Laan 1953
Plaats: Stadhuisplein
EINDHOVEN
BOMBARDEMENT PLAQUETTE
Op 19 september 1997 werd in het centrum van de stad ( hoek
Rechtestraat/Kerkstraat) een plaquette onthuld. Deze herinnert aan het
bombardement op dinsdagavond 19 september 1944. Op die avond worden boven
Eindhoven plotseling helgele fakkels afgeworpen. Duitsers bombarderen de
zojuist bevrijde stad. Circa 70 vliegtuigen laten hun moordende bommenlast
vallen. Ze hebben vrij spel, want luchtafweer is nog niet in de stad aanwezig.
Bij het bombardement worden 227 burgers gedood.
Plaats: hoek Rechtestraat – Kerkstraat 1997
SON PARACHUTIST
Ontwerp: Jan Lenssen, Jan van Gemert 1964 Plaats:
Europalaan bij vijver
Op 17 september 1944 werd Son bevrijd door het 506de Parachute
Infanterie Regiment en eenheden van de 326ste Airborne Engineers. De Sonse
heide was de voornaamste landings- en droppingsplaats voor parachutisten en
zweefvliegtuigen. In Son was de commandopost van de 101ste Airborne
Divisie gedurende de eerste drie dagen van Market Garden. Drie dagen lang werd
dit gebied met succes verdedigd tegen Duitse aanvallen, waardoor alle taken
konden worden uitgevoerd, die noodzakelijk waren voor het welslagen van de
opdracht. De herdenkingsplaquette is geplaatst door oud-strijders van de 101ste
Airborne Divisie, met vermelding van alle deelnemende eenheden gedurende de
strijd in Nederland.
SON
SCREAMING EAGLES MONUMENT
Ontwerp: Wim Stas 1962 Plaats: in de tuin van
‘Zonhove’
In de tuin van Zonhove, in 1944 een sanatorium, staat een
monument voor de militairen van de Amerikaanse 101ste Airborne Divisie, ook wel
"Screaming Eagles" genoemd. Dit vanwege de visarend in hun divisie
embleem. Zonhove werd tijdens de Market Garden dagen gebruikt als
noodhospitaal. Vele gewonde militairen werden hier met speciaal aangepaste
jeeps naar toegebracht, waarna ze door medische troepen, die per glider waren
aangevoerd, werden geholpen. De aanwezige kloosterbroeders en zusters hielpen
ijverig mee. Vier maanden lang werden hier 2600 gewonden geopereerd en
verzorgd.
Op 17 september 1944 slaagden para's van de 101ste Airborne Divisie
er niet in de brug over het Wilhelminakanaal te veroveren. Vlak voor hun ogen
lieten de Duitsers de brug in de lucht vliegen. Daardoor waren de Amerikanen
genoodzaakt het kanaal over te zwemmen. Op dezelfde plaats werd in de nacht van
18 op 19 september een Bailey brug gelegd. Op de plaats waar de eerste
Amerikaan het kanaal overzwom, is door de buurtvereniging Kanaalstraat een
gedenksteen geplaatst.
Initiatief: Buurtvereniging Kanaalstraat 1994
Plaats:
Kanaalstraat bij de brug
Ontwerp: Frans Alkemade, André van Bergeyk, Prudy
Peters-Broos 1994 Plaats: Corridorweg
Het 'Monument to the Dutch' in St.-Oedenrode is een Amerikaans
initiatief. Dit door Amerikanen geschonken "teken van dankbaarheid"
staat aan de Corridorweg. Het is een eerbetoon aan het Brabantse verzet en de
van burgers ondervonden hulp in september 1944. Het idee voor dit monument werd
geopperd door de Amerikaanse oorlogsveteraan John Seney bij de 45-jarige
herdenking en kreeg gestalte op 21 september 1994. Het monument werd toen
onthuld door luitenant - generaal Harry Kinnard. In 1944 was deze Amerikaan
commandant van het 501ste Parachute Infantry Regiment, dat deels abusievelijk
op een verkeerde plek landde, bijna bovenop het kasteel van Heeswijk. Het
monument bevat diverse taferelen in brons.
ST.-OEDENRODE PROPELLOR
Plaats: kruispunt Oirschotseweg - Veghelseweg
Bij het kruispunt Eerschotse straat/Veghelse weg ligt tegenover
het Veghelse tuincentrum De Bever een propeller. Het is de propeller van de
C-47 Dakota KG - 498, die behoorde tot het 437ste squadron van de RCAF ( Royal
Canadian Air Force ). Het vliegtuig kwam op 21 september terug van een
bevoorradingsvlucht naar een terrein ten westen van Arnhem. Het werd door
afweergeschut in de buurt van St.-Oedenrode neergehaald. De gehele bemanning
kwam hierbij om het leven, vier Canadezen en vier Britten. Van de 10 toestellen
in dit squadron werden er op deze dag drie boven Brabants grondgebied
neergeschoten.
ST.-OEDENRODE HENKENSHAGE
Tussen St.-Oedenrode en Son landen in de septemberweek van Market Garden bijna 10.000 militairen. Zij behoorden tot de 101ste Airborne Divisie onder commando van generaal Maxwell Taylor. Deze had in kasteel Henkenshage enige dagen zijn hoofdkwartier. Een plaquette op de binnenplaats - aangebracht tijdens de 25-jarige herdenking - herinnert aan de strijd, die hier gevoerd is. Een soortgelijke plaquette is ook aangebracht op de gevel van het oude raadhuis. Bij de 40-jarige herdenking in 1984 werd door de 101ste Airborne Division Association een 25 cm hoog beeldje van een paratrooper aangeboden, dat een plaats kreeg in een nis op het voorplein van het kasteel. Het beeldje werd helaas gestolen, maar bij een hernieuwd bezoek van Amerikaanse veteranen in 1987 werd door de Vereniging Airbornevrienden in Eindhoven een nieuw exemplaar aangeboden.
Initiatief: 101ste Airborne Division Association 1969
Plaats:
binnenplaats kasteel Henkenshage
ST.-OEDENRODE THOROGOOD MONUMENT
Op 21 september sneuvelden op de weg tussen St.Oedenrode en
Olland twee Britse militairen van een tankbemanning: John Thorogood en Stanley
Matthews. Ze behoorden tot het C squadron van het 44 Royal Tank Regiment. Hun
tank werd geraakt door antitankgranaten, terwijl ze een opdracht uitvoerden
ter ondersteuning van het 502de Parachute Infantry Regiment. In 1994 werd
langs de weg waar zij sneuvelden dit monument opgericht. Louis Kleyne,
directeur van de Kienehoefschool nam hiertoe het initiatief. George Thorogood,
broer van de gesneuvelde John, verrichtte de onthulling, waarbij ook de
schooljeugd werd betrokken.
Ontwerp: Louis Kleiyne 1994
Plaats: weg
van St.Oedenrode naar Olland (Rijsinge)
VEGHEL KANGEROE MOMUMENT
Ontwerp: Niel Steenbergen Plaats:
Kolonel Johnsonlaan
Op 17 september landden parachutisten van het 501ste regiment van
de 101ste Airbornedivisie op een droppingzone bij Veghel. De bruggen over de Aa
en de Zuid-Willemsvaart werden snel veroverd. In samenwerking met leden van de
plaatselijke bevolking werden ze daarna versterkt om het gewicht van tanks te
kunnen dragen. In de Kolonel Johnsonstraat staat nu een monument, een kangeroe
op een zwerfkei. 'Kangaroo' was het codewoord van het 501ste Regiment. Op de
kei staat:
"Ter eere van de helden van de 101ste Parachutisten Divisie
van het Amerikaanse
leger onder commando van Generaal Maxwell D. Taylor - Operatie Market Garden
17 sept 1944 - 28 nov. 1944
- Noord-Brabant /
Gelderland -
In blijvende dankbaarheid de Regering en het volk van Nederland”
VEGHEL KLONDIKE
Plaats: Hoogstraat, nabij ‘Kangeroe’ monument
Op 17 september 1944 werd het huis van de toenmalige eigenaar
dokter Kerssemakers beschikbaar gesteld aan kolonel Johnson, commandant van het
501ste regiment van de 101ste Airborne Divisie.
'Klondike' was de codenaam van de commandopost van dit regiment.
Een 'Screaming Eagle' op de dakversiering, een plaquette bij de
voordeur en de naam 'Klondike' met jaartal 1944 op de toegangspoort, herinneren
nog steeds aan de commandopost.
GRAVE
PARACHUTE MONUMENT
Ontwerp: Robert Melsen 1994 Plaats: Mars en Wijthdijk – bij
Maasbrug
Op 17 september 1944 werd in enkele uren tijd de verkeersbrug
bij Grave over de Maas veroverd. De brug werd daarbij van beide zijden benaderd
door parachutisten van het 504de regiment van de Amerikaanse 82ste Airborne
Divisie. Door vlakbij de zuidelijke oprit te landen werden de Duitsers verrast
en kon luitenant John Thompson met zijn manschappen razendsnel de zuidelijke
oprit in zijn bezit krijgen. Daarna lukte het een andere gevechtsgroep, komend
vanaf Overasselt, de noordelijke oprit te veroveren en kon aan de
Divisiecommandant, generaal Gavin, worden gemeld, dat "brug 11" was
veroverd. Op de sokkel van het monument staan de emblemen van drie
legeronderdelen: de 82ste Airborne Divisie ( "All Americans" ), het
Britse 30ste Corps en de Prinses Irene Brigade.
GRAVE MAASKADE MONUMENT
Op een muur van de Maaspoort aan de Maaskade ligt een bronzen
parachute. De brug over de Maas was één van de grote hindernissen, die genomen
moesten worden om het de grondtroepen mogelijk te maken Arnhem te bereiken. Na
de verovering van de brug op zondag 17 september kon de Guards Armoured Divisie
op dinsdag 19 september in een razendsnelle opmars van Son oprukken naar
Nijmegen. Voor de inwoners van Grave is het Maaskade monument een blijvende herinnering
aan die bijzondere 17de september 1944, toen de bevrijding letterlijk uit de
lucht kwam vallen.
Ontwerp: Marcel Joosten 1987
Plaats: bij Maaspoort aan Maaskade
In de middag van 17 september was de Maasbrug intact veroverd
door parachutisten van de 82ste Airborne Divisie.Tegen de avond werd Grave
bereikt. Rond middernacht was de stad – onbeschadigd - vrij.
Het stadhuis werd de commandopost van het 2de Bataljon van het
504de Para Infanterie Regiment: "Cider White". Het regiment had als
radiocode 'cider'; de drie bataljons waaruit elk regiment bestond, hadden als
codenamen: 'red, white en blue'. 'White' was de codename van het 2de bataljon.